I. Dünya Savaşında İngiliz Oyunları

İngilizler, 1.Dünya Savaşından önce Kuleli Askeri Lisesi'nde öğrenci iken Mısır'a kaçan Mısırlı Muhammed Salih'i, ajan olarak kullanmak üzere Mısır'dan İsviçre'ye getirtmişlerdi. Ancak, Mısırlı Muhammed hemen Bern'deki Türk Büyükelçiliğine gelerek İngilizler tarafından, oradaki askeri ve dahili durumu yerinde tespit etmek için İstanbul'a gönderildiğini, vazifesinin sadece ajanlık değil yapılacak suikastlerde de yer almasının istendiğini ifşa etmişti.

I. Dünya savaşı sonlarına doğru İngilizlerin Türkiye' ye yönelik istihbarat faaliyetleri artmıştı. Hem suikast girişimi ve söylentileri ile İstanbul'daki yönetim kadrolarını en üst seviyede rahatsız ediyorlar, hem de Ermeni, Bulgar ve Mısırlı Arap ajanlar kullanarak Türk ordusunun askeri gücü ve faaliyetleri hakkında haberler alıyorlardı. Ayrıca, İttihat ve Terakki yönetiminin gittikçe artan baskısından kurtulmak için -tarafsız ülke- İsviçre'ye giden safdil vatandaşlarımıza da el atıyorlardı. Bu faaliyet karşısında elbette Türkiye de boş durmuyordu. Bütün bu faaliyetler ve karşı aktiviteleri Türkiye'nin Bern Büyükelçisinin 25 Mayıs 1917 tarihli ayrıntılı raporundan aktaracağız. Büyükelçimizin üzerinde durduğu ilk konu Talat ve Enver Paşalara "suikast" girişimleri hakkındaydı: "Düşmanlarımız tarafından bir suikast hazırlığında bulunulduğuna dair istihbarat bilgilerini 8 Mayıs 1917 tarihli rapor ve 19 Mayıs 1917 tarihli telgrafımla sadaret makamına sunulmuştu. Bu hususta mümkün olan her vasıta ile yapılan soruşturmadan, suikast fikrinin özellikle İngilizlerce gündemde tutulduğu anlaşılmaktadır. Yapılan araştırmaya göre, bu maksatla birkaç gün evvel İsviçre'ye gelen Fiyç Morrisin Bern'deki İngiliz Sefaretinde Askeri Ateşe Yüzbaşı Binns ile birlikte bu suikastın nasıl gerçekleştirilebileceğini, kimlere suikast yapılabileceğini tespit etmişlerdi. Buna göre ilk hedef Sadrazam Talat Paşa ve Harbiye Nazırı Enver Paşa idi. Çünkü, bunlar hem İttihat ve Terakki Hükümetinin en etkili isimleri, hem de Alman politikasının taraftarı idiler."

Bern Büyükelçimiz daha sonra İngilizlerin İsviçre, özellikle de Bern'de Türkiye'ye karşı yönelttikleri istihbarat faaliyetlerini aktarıyordu:

"Son günlerde İngilizlerin İsviçre'deki gizli ajanlarının sayısını büyük miktarda arttırdıkları, bunlara çok büyük miktarda para tahsis ettikleri, yalnız Bern şehrindeki ajanların sayısının 219 kişiye ulaştığı haber alınmıştır. İsviçre'deki bütün İngiliz ajanları, özellikle Türkiye'den gelenleri birbir öğrenmekte, izlemekte ve türlü türlü bahane ve vasıtalarla sürekli ilişki kurmaya çalışmaktadırlar. İngilizler diğer taraftan -sözde dostumuz- Bulgaristan ile de ilgileniyorlar ki, Türkiye'de gerçekleştirebilecekleri bir suikast sonrası, bu ülke kullanılarak suikastçı kaçabilsin. Bu Türk karşıtı işbirliğine Ermeniler de katılmaktadır. Nitekim, 10 gün önce İsviçre'nin Baden şehrinde bazı Türkiye Ermenileri, Bulgaristan Ermenileri ve Londra'dan gelen Balkan Komitesi mensuplarıyla görüşmüşlerdir. Fiçy Morris'in komite temsilcilerinden biri olması muhtemeldir."

İhanete Katlanamayan Mısırlı

Bern Büyükelçimizin aktardığı en ilginç bilgi şüphesiz, Mısırlı Muhammed Salih İbrahim Efendi ile ilgili verdiği bilgilerdir:

"Birbirleri ile alakası olmayan üç ayrı istihbarat kaynağından da öğrendiğim gibi; İngilizler Birinci Dünya Savaşından önce Kuleli Askeri Lisesi'nde öğrenci iken Mısır'a kaçan Mısırlı Muhammed Salih İbrahim'i, ajan olarak kullanmak üzere Mısır'dan İsviçre'ye getirtmişlerdi. Ancak, Mısırlı Muhammed hemen Bern' deki Türk Büyükelçiliğine gelerek İngilizler tarafından, oradaki askeri ve dahili durumu y erinde tespit etmek için İstanbul'a gönderildiğini, vazifesinin sadece ajanlık değil yapılacak suikastlerde de yer almasının istendiğini belirtmişti. Mısırlı Muhammed'e göre kendisi "Müslüman " olduğu için böyle melunca bir hareketi Büyükelçiliğe haber vermek istediğini bildirmişti. Ayrıca kendisine İstanbul'dan haberleşmek üzere verilen şifre ve adresleri de takdim etmişti."

Bu bilgileri alan Büyükelçi, Mısırlı Muhammed'i gizlice İsviçre'nin bir köyüne yerleştirerek, onun yerine İngilizlerle Türk istihbaratının temas kurmasını teklif ederek, bu konuda yapılması gerekenleri birbir anlatıp, bu konuda acele edilmemesini, uyanık ve akıllı istihbaratçıların kullanılmasını, okunamayan şifreler için kendisiyle irtibatın sürmesini istemişti. Büyükelçinin bir başka isteği de İsviçre'ye gelen "muhalif Türklerin" verdiği safça bilgilerle, askeri ve siyasi durumumuzun İngiliz istihbaratınca tam olarak tespit edilip, moral bozmak için Avrupa gazetelerinde yayınlanması meselesinin çözümü idi. Bunun için de, muhaliflerin İsviçre'ye gitmelerine izin verilmemeliydi.